Veilig en bewust werken is een belangrijk thema binnen de organisatie van Hegeman Bouw & Infra, waarop een zeer actief beleid wordt gevoerd; voor en door de mensen. Dat doen we door het goed op peil hebben van de diverse benodigde certificeringen voor onze projecten; VCA**, Safety Culture Ladder Trede 4, ISO, CO2-Prestatieladder Trede 5 en PEFC & FSC. En we zijn als Hegeman Bouw & Infra ook aangesloten bij de Bewuste Bouwers.
Maar daarnaast ook gewoon een aannemer net als iedere andere. En eerlijkheidshalve daarbij direct maar gezegd dat, ondanks alle certificering, bij ons ook niet alles goed gaat. Er kan binnen ons vakgebied natuurlijk altijd iets fout gaan. Maar het kan en mag nooit zo zijn dat wij op een deurbel moeten drukken om te vertellen dat papa of mama (eventjes) niet meer thuis komt, waarbij wij onszelf niet meer in de spiegel zouden kunnen aankijken. Het mag nooit komen door laconiek handelen.
Ik ben persoonlijk oprecht geïnteresseerd in de bouwplaats en vind dat je moet weten wat er speelt. Als financieel directeur zeg ik weleens, en dat klinkt wat raar uit mijn mond, dat ik niet ‘geloof in cijfers’. Cijfers zijn voor mij het gevolg van bijvoorbeeld de manier van werken of specifieke risico’s van het project die bepalen of een bouwplaats rendabel is of niet. Die haal je niet uit een excel, maar die inzichten haal je door op de bouwplaats aanwezig te zijn en met de bouwplaatsmedewerkers in gesprek te zijn. En doordat ik meer aanwezig was op de bouwplaats, begon ik aan mezelf te merken dat ik het ‘dagelijkse gezeur’, waarom iets niet kon of waarom we niet veilig werken, wel zat was. Ik kreeg iedere dag wel een mail of een melding van de KAM-afdeling dat zaken niet gedaan werden. Dan kun je stellen dat er altijd wel een goede reden is om iets te melden of te doen, maar dat er uiteindelijk geen enkele goede reden bestaat om niet veilig te werken.
Met betrekking tot het component ‘middelen’ is veilig werken voor mij een no-brainer. Het kan nooit zo zijn dat onze collega’s niet veilig kunnen werken, omdat wij iets niet hebben aangeschaft of dat zij nog met hele oude boormachines werken of iets dergelijks. Dat vond ik de makkelijkste om op te lossen. Je moet bereid zijn om hierin te investeren.
Loyaliteit maakt dat iemand eerder een onveilige handeling doet
Wat je ziet als het gaat over veilig werken, is dat vaak de meest loyale mensen, de mensen met ‘hart voor de zaak’, als eerste geneigd zijn om af en toe een uitzondering op de regel te maken. Als er op vrijdagmiddag bijvoorbeeld geen rolsteiger is en er moet toch nog even wat op twee meter hoogte worden opgehangen, dan zal de meest loyale medewerker toch even het laddertje pakken, zodat maandag de bouw zonder vertraging door kan.
De wat minder loyale medewerker die wacht, terecht, rustig tot maandag en zet dan de rolsteiger neer om de klus te doen. Eigenlijk is het dus best sneu dat je je meest loyale medewerker een reprimande moet geven dat het niet had mogen gebeuren. En bij ons is het oprecht heel eenvoudig: dan lever je maar niet op! Dat is vanuit directie soms makkelijker te zeggen, dan de medewerkers die op de bouwplaats staan en weten dat maandag bijvoorbeeld die betonstort op de planning staat. We moeten dus blijven zorgen dat we dit soort situaties bespreekbaar maken met elkaar. De medewerkers moeten vrij zijn in het maken van de juiste en dus veilige keuze.
Dat heeft er ondermeer toe geleid dat we een kernteam ‘Veiligheid’ in het leven hebben geroepen met mensen vanuit alle geledingen van het bedrijf. We merkten daardoor dat de kruisbestuiving vanuit bijvoorbeeld infra op het gebied van veilig werken een heel positief effect had. Onze mensen aan de infra-kant zijn zich ook zeer bewust van veiligheid, want die trekken als ze langs de weg werken echt wel een oranje hesje aan. Door alle takken van sport bij elkaar te brengen, krijg je dus ook een relevante kennisdeling vanuit de eigen praktijkervaring.
Met het kernteam Veilgheid hebben we besloten om met de Safety Culture Ladder aan de slag te gaan, omdat je soms een middel nodig hebt om een doelstelling met elkaar te bepalen. Als ik zeg: “We gaan veiliger werken met elkaar!” gebeurt er minder, dan wanneer ik zeg dat we op een afgesproken datum op de Safety Culture Ladder staan; whatever it takes! Niet qua window dressing. Ik heb de intrinsieke motivatie dat we allen op een veilige manier met elkaar willen werken.
Safety Culture Ladder
Toen we gingen starten met het invoeren van de Safety Culture Ladder zijn we in eerste instantie gecertificeerd op Trede 3. Dat ging nog heel erg over onze eigen organisatie en bijvoorbeeld het implementeren van beloningssystemen. Twee jaar geleden hebben wij de stap gemaakt naar Trede 4. Dan gaat het veel meer over onze onderaannemers. Dat is natuurlijk een stuk lastiger voor onze mensen op de bouwplaats. Ze moeten iedere dag maar zien of Pietje of Klaasje van een bepaalde onderaannemer komt. Je hebt te maken met goede werkers die de taal soms onvoldoende machtig zijn, wat in de communicatie van veiligheidsinstructies weer een uitdaging kan zijn. Dat maakt veilig werken al met al een stuk lastiger.
We hebben met Trede 4 een stap gemaakt om meer in gesprek te gaan met onze leveranciers en onderaannemers. En eerlijkheidshalve valt dat nog niet altijd mee. Op directieniveau begrijpen we elkaar wel, maar of dat morgen op de bouw ook gebeurt, dat valt nog af te wachten. Met Trede 5 proberen we steeds meer de onderaannemer te betrekken. We doen veel werkplekinspecties en gedragsrondes (ook vanuit management vaak alleen met de uitvoerder), maar vaak denk ik: “Hoe makkelijk zou het zijn als ik de installateur bel om te vragen of iemand van hen, projectleider of directeur, ook meeloopt?” Die stap is eigenlijk heel dichtbij, want het is een kwestie van bellen en organiseren. Daar kunnen we nog slagen maken om samen met die onderaannemer die bouwplaats beter te begrijpen. We doen de inspecties op elk niveau. Als management, maar ook de bouwplaats zelf.
Wij gebruiken voor de bouwplaats de Veilig Werken-app. Hier kan men op de bouwplaats zelf inspecties mee uitvoeren. Je kunt foto’s maken en ook direct een taak aanmaken voor een specifiek persoon. We doen ook kruislings inspecties, zodat uitvoerders van andere projecten bij elkaar inspecties doen. Niet om te controleren, maar om bij elkaar te kijken wat er op een andere plek gebeurt. Al deze inspecties komen samen in een rapportage met daarin de trends die we het meest zien terugkomen. Deze maken we binnen de organisatie en op de projecten met elkaar bespreekbaar.
De veiligheidsfunctionaris kwam vroeger ‘rode kaarten’ uitdelen, maar tegenwoordig willen wij dat hij onderdeel uitmaakt van het projectteam. Niet alleen zeggen wat niet goed gaat, maar met elkaar zaken oplossen. We hebben nu de ViA (Veiligheid in Aanbesteding) die is ingesteld, wat grofweg betekent dat onze onderaannemers op Trede 2 moeten komen van de Veiligheidsladder. We hebben best wel partijen die daar moeite mee hebben. Dat zijn bijvoorbeeld de wat kleinere bedrijven, waarvoor dit best een lastige uitdaging is. Wij bieden deze bedrijven dan aan om met onze veiligheidsfunctionaris te sparren over hoe ze dat het beste kunnen aanpakken. We willen hun vakinhoudelijke kennis en de constructieve samenwerking met deze partijen namelijk behouden. In dit geval zie je dus dat onze veiligheidsfunctionaris geen handhavende rol inneemt, maar een coachende rol die waardevol is voor onze relaties.
Als we een tendertraject aanvliegen, doen we een contractscan, waarbij diverse disciplines meekijken en de KAM-afdeling een advies geeft of het veilig kan. Hierbij is ook de beoogde uitvoerder aanwezig die bekijkt of hij/zij dit werk kan maken binnen de gestelde tijd, of het veilig en technisch kan en hoeveel mensen benodigd zijn. Zodra we gunning hebben, doen we een project kick-off, waarbij iedere discipline de eigen constateringen van de contractanalyse ter tafel moet brengen voor het realisatieteam. Hierdoor zijn zij vooraf goed op de hoogte van alle noodzakelijke informatie, waaronder de veiligheidsanalyse van de KAM-afdeling.
Veilig werken doe je beter als je de ervaringen onderling deelt met elkaar
We proberen bij het begin van de bouw echt goede instructies te geven. Onder andere door middel van onze introductiefilm, waarin onze algemene spelregels worden uitgelegd. Qua meertaligheid hebben we alle documentatie aangepast naar meerdere talen. We werken daarnaast met Safety Alerts.
De bouwplaatsmedewerkers zijn vaak praktische mensen die problemen oplossen als er iets mis gaat. Maar een niet afgedekte sparing in Amsterdam hebben ze morgen ook in Assen. Het is dus belangrijk dat dit soort situaties worden gemeld om er met elkaar van te leren en het te voorkomen. Je hoeft bij ons ook geen persoon te melden, maar een situatie. Als je constateert dat veel mensen zonder bouwhelm lopen, dan leg je in de keet maar een helm op tafel en maak je daar een foto van. Je geeft daarbij aan dat de helmplicht niet volledig wordt gerespecteerd. Deze (meertalige) meldingen delen we met het hele bedrijf, zodat we ook daadwerkelijk iedereen kunnen informeren.
Maar daarnaast moeten we met de sector nog meer stappen zetten op het gebied van cultuur en gedrag. We dragen nu nog vaak twee dingen aan, waarom iets veilig is, maar ook vijfentwintig dingen, waarom we het niet gaan doen. Deze situaties moet je met elkaar gaan voorkomen. Wij proberen een omgeving te bieden, waar we onze mensen de veiligheid willen bieden om zich uit te spreken. We hebben een beloningssysteem, bijvoorbeeld met het Beste Veiligheidsidee. Tevens hebben we de werkplekinspecties van Aboma met een puntensysteem, waarmee ze iets leuks voor de bouwplaats kunnen verdienen.
Ik heb aan tafel wel eens letterlijk gezegd: “Maar Henk, jij kent toch ook de vrouw van Kees? Zou je het niet sneu vinden als die vrouw straks bij wijze van spreke weduwe is? Waarom meld je dan niet als er iets mis gaat op de bouw?” Dat doe je niet om hem af te zeiken, maar om hem gelukkig bij zijn gezin te houden.
Ondanks dat er sprake is van ‘haantjesgedrag’ vindt men het schijnbaar toch wel lastig om elkaar aan te spreken. Ik vind dat in sommige situaties soms ook lastig. We hebben ieder jaar gemiddeld vijftien bouwplaatsen en ik bezoek elke maand minstens één bouwplaats. Dan kom je dus één keer per jaar op een bouwplaats. Dan zoek je toch naar een eerlijke balans tussen het benoemen van het geweldige werk dat ze verzetten, maar anderzijds benoem je wel bepaalde zaken die op veiligheidsgebied zijn opgevallen.
Dag van de Veiligheid
Iedere laatste vrijdag van januari organiseren wij al een jaar of vijf de Dag van de Veiligheid. Op die dag is iedereen vrijgemaakt en zitten we met elkaar op een locatie en hebben we het een dag alleen maar over veiligheid. Gedurende de dag organiseren we diverse sessies die essentieel zijn voor ons veiligheidsdenken, waarbij je kunt denken aan werksessies over bijvoorbeeld werkdruk of het opbouwen van een rolsteiger. Tevens laten we daar zien wat onze constateringen zijn bij ons eigen bouwen. Dat doen we ook samen met Aboma. Zij doen onze externe inspecties en nemen ons mee in deze constateringen en de belangrijkste veiligheidsissues die zij signaleren in de gehele sector.
Ik nodig ook vaak een partij uit die vanuit een andere insteek de ervaringen deelt op het gebied van veiligheid. Vorig jaar had ik een spreker uitgenodigd die had deelgenomen aan de Volvo Ocean Race. Wanneer je het dan met elkaar hebt over veiligheid en LMRA’s, dan moeten deze jongens vooraf wel écht goed nadenken, voordat zij met elkaar de zee op gaan. Zij doen werkelijk niets, zonder dat daar van tevoren over nagedacht is. Op deze manier kunnen we veiligheid op een leuke en prikkelende manier onder de aandacht brengen.
Beste Idee voor de Veiligheid
Daarnaast bieden we aan iedereen de mogelijkheid om het Beste Idee voor de Veiligheid aan te brengen. Vorig jaar heeft iemand bedacht om een kar te timmeren en alles wat met veiligheid te maken heeft in die kar te plaatsen. Dat hebben die mannen dus zelf in elkaar getimmerd en dat ding gaat van de ene naar de andere bouwplaats. Geweldig idee. Dat heeft er binnen onze organisatie toe geleid dat we voor de grotere projecten nu een BHV-container huren.
Hegeman Safety Award
We hebben de Hegeman Safety Award in het leven geroepen als een blijk van waardering voor onze onderaannemers. We laten onze mensen stemmen wie zij de beste leverancier of onderaannemer vinden op het gebied van veiligheid. Dat is toch een moment dat ook onze eigen mensen bewust nadenken over wie zij vinden dat er goed bezig is met veiligheid. Wij zien deze award als een mooie beloning voor belangrijke inspanningen van onze partners. Een mooie bijkomstigheid is dat binnen het bedrijf dat de award wint veiligheid ook het onderwerp van gesprek is binnen de organisatie.
